พระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์ปรกโพธิ์

โดย ช้าง วัดห้วย

            พระสมเด็จวัดระฆังเป็นสุดยอดในความใฝ่ฝันของหลาย ๆ คน และก็เป็นพระเครื่องชั้นยอดของเมืองไทย แต่ก็ไม่ใช่จะหาง่าย ๆ และราคาก็สุดเอื้อมทั้งนั้น แต่ก็มีพระสมเด็จวัดระฆังอีกพิมพ์หนึ่ง ซึ่งราคา ก็พอจะเอื้อมถึง นั่นก็คือ พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ ราคาพิมพ์ปรกโพธิ์จะเริ่มต้นที่หลักแสนถึงหลักล้านต้น ซึ่งเป็นราคาที่คนรักสมเด็จสามารถจะจ่ายได้ทั้งนั้น แต่ปัญหาอยู่ที่จะหาพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ได้ที่ไหน เพราะว่าเป็นพระสมเด็จที่สร้างไว้น้อยมาก หลักเกณฑ์ในการพิจารณาก็ยากไม่มีกฎเกณฑ์ที่เป็นมาตรฐาน และวันนี้ผู้เขียนจะรวบรวมความรู้ต่าง ๆ ที่ อ.เต็ก เคยชี้แนะผู้เขียนไว้ และข้อมูลจากตำราต่าง ๆ ซึ่งมีข้อมูลเชิงลึกบางส่วนมาอธิบาย เป็นเกร็ดความรู้เล็ก ๆ น้อย ๆ ให้ผู้ที่สนใจวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ได้มีความรู้เพิ่มขึ้นมาอีกเล็กน้อยก็ยังดี

            ในอดีต พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ ในวงการพระเครื่องจะไม่ยอมรับ และไม่จัดให้เป็นพิมพ์มาตรฐานของพระสมเด็จวัดระฆัง พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์เริ่มมีคนยอมรับก็ตอนเปิดกรุวัดใหม่อมตรสบางขุนพรหม ปี 2500 เพราะตอนเปิดกรุพระสมเด็จบางขุนพรหม ก็มีพิมพ์ปรกโพธิ์รวมอยู่ด้วยแต่   ก็ไม่มากนัก และทางวัดเปิดราคาพิมพ์ปรกโพธิ์ไว้ถึง 3,500 บาท ซึ่งแพงกว่าพิมพ์ใหญ่เสียอีก และก็หมดภายในพริบตา หลังจากนั้นบรรดาเซียนพระทั้งหลายก็เริ่มเชื่อว่า พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์นั้นน่าจะมีจึงค่อย ๆ เริ่มเก็บพิมพ์ที่ดูง่าย ๆ และเก่าจริง ๆ แต่ส่วนใหญ่จะเน้นพระที่มีรักเก่าหรือทองเก่าและเนื้อจัด แต่ก็ต้องใช้เวลาหลายสิบปีกว่าจะโน้มน้าวจิตใจของคนส่วนใหญ่ให้หันกลับมายอมรับพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์แต่ก็คุ้มค่า เพราะปัจจุบันพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ที่เห็นจากอดีตและเก็บถึงปัจจุบันเป็นองค์ที่คุ้นตาหลาย ๆ องค์ บัดนี้พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์เหล่านั้นก็กลายมาเป็นองค์ครูในปัจจุบันนี้แล้วครับ

            พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ มีการจัดสร้างหลายครั้ง หลายวาระ แต่ส่วนใหญ่จะสร้างเนื่องจากได้เลื่อนสมณศักดิ์สมเด็จโตให้สูงขึ้น ส่วนพิมพ์ก็มีหลายแบบ เช่น พิมพ์มีโพธิ์ข้างละ 5 ใบ, โพธิ์ข้างละ 7 ใบ, โพธิ์ข้างละ 8 ใบ และสุดท้ายโพธิ์ข้างละ 9 ใบ พิมพ์ที่สร้างช่วงแรก ๆ คือโพธิ์ข้างละ 5 ใบ และข้างละ 7 ใบ ตอนนั้นช่างที่แกะแม่พิมพ์ถวาย จะเป็นช่างชาวบ้านมาแกะถวายสมเด็จโต ส่วนพิมพ์โพธิ์ 8 ใบ และโพธิ์ 9 ใบ จะเป็นช่างหลวง แกะแม่พิมพ์ถวายสมเด็จโต โดยเฉพาะโพธิ์ข้างละ 9 ใบที่ช่างหลวงเป็น     ผู้แกะแม่พิมพ์ ช่างหลวงคนนั้นก็คือ หลวงวิจารณ์เจียรนัยนั่นเอง นี่แค่เพียงกลุ่มโพธิ์เท่านั้น ยังมีพิมพ์อีก     ที่เซียนต่างยึดถือ และเป็นที่นิยมกัน นั่นก็คือ พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์แบบเกศบัวตูม และพิมพ์ปรกโพธิ์แบบฐานแซมเป็น 2 พิมพ์ที่นิยม และมาตรฐานที่สุดในตอนนี้

หลักการพิจารณาและสังเกต

            หลักการดูพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ ถ้าจะถามเป็นหลักตายตัวนั้นไม่มี มีแต่หลักการสังเกตเท่านั้น ที่เซียนรุ่นเก่า ๆ เค้าเล่นกัน และบอกต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นเท่านั้น แต่มันก็เป็นรายละเอียดเพียงเล็กน้อยเท่านั้น เพราะพิมพ์ปรกโพธิ์จะสร้างน้อยมาก ๆ ซึ่งวงการจะรวบรวมพระพิมพ์ปรกโพธิ์แล้วมาจัดเรียงเป็นพิมพ์นั้นเรียกว่าพิมพ์ที่ 1, 2 หรือ 3 ก็ไม่มีพระ คราวนี้เรามาลองดูพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ของผู้เขียนกันดีกว่า วัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์องค์นี้ ผู้เขียนได้มาจาก อ.เต็ก ก็ 10 กว่าปีแล้ว จำได้ตอนนั้นคนหาพระของ อ.เต็ก ไปเหมาพระตามบ้านมาขายให้ อ.เต็ก อ.เต็ก ก็คัดพระได้ 2-3 องค์ ที่เหลือก็เป็นพระย่อย ๆ ก็ไม่เอาก็ให้เอากลับไป และบ่ายวันนั้น อ.เต็ก ก็โทรหาผู้เขียนบอกว่ามีพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ ปรกโพธิ์ ถ้าสนใจเย็น ๆ ให้รีบมาดู ตกเย็นผู้เขียนก็รีบบึ่งไปดู ทันทีที่เห็นก็ชอบ คำแรกผู้เขียนก็ถามว่ามีอุดมีซ่อมหรือเปล่า อ.เต็ก รีบตอบว่าไม่มี เพิ่งได้มาตอน 10 โมงเช้านี้เอง สุดท้ายผู้เขียนก็ได้แบ่งมาในราคา 65,000 บาท แล้วก็เก็บยาวมาจนถึงปัจจุบันนี้

หลักการสังเกตวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์

            1.    เส้นกรอบแม่พิมพ์ด้านข้างทั้งสองข้าง จะลากลงมาสุดมุมล่างของกรอบพอดี

            2.    เส้นซุ้มครอบแก้วจะแลดูแคบ ๆ สอบ ๆ คือไม่กว้างมากนักทั้งสองข้าง

        3.    การเลือกกลุ่มโพธิ์ให้เลือกกลุ่มโพธิ์ที่มีข้างละ 8-9 ใบเป็นหลัก เพราะกลุ่มโพธิ์ประเภทนี้เป็นกลุ่มโพธิ์ที่ช่างหลวงเป็นคนแกะแม่พิมพ์ และคาดว่าพิมพ์พวกนี้จะเป็นพิมพ์มาตรฐานในอนาคต

            4.    ให้เลือกพิมพ์ปรกโพธิ์ที่ตัวองค์พระมีสังฆาฏิร่องคู่, หูยาว และมีเส้นแซมใต้ตัก, เส้นแซมใต้ฐานชั้นบนเหมือนพิมพ์ฐานแซม

            5.    และให้เลือกพิมพ์ที่มีขาซ้ายถ่างลงหรือห้อยลงคล้ายพิมพ์เกศบัวตูม

            6.    และให้เลือกพิมพ์ปรกโพธิ์ที่มีรักทองเก่า เพราะมันจะบ่งบอกถึงอายุความเก่าได้เมื่อพิมพ์อาจจะไม่ชัดเจน รักทองเก่าอาจจะเป็นตัวตัดสินแทนแม่พิมพ์ก็ได้

            7.    ด้านหลังวัดระฆังพิมพ์ปรกโพธิ์ส่วนใหญ่จะเป็นหลังเรียบ แต่เอกลักษณ์ของวัดระฆังบางอย่างก็ต้องมี เช่น รอยปริแตกตามขอบ, รอยปูไต่ เป็นต้น

           8.    และอย่าเลือกผิวพระที่มีขี้กรุ เพราะขี้กรุจะบ่งบอกว่าเป็นปรกโพธิ์บางขุนพรหม ซึ่งเซียนบางคนจะยัดให้เป็นวัดระฆังโดยอ้างว่าเป็นพระสองคลอง คือวัดระฆังฝากกรุบางขุนพรหมก็ได้

                                                                                                                        ช้าง–วัดห้วย

                                                                                                                       082-5699162